Gelderland

In de Gelderlander van vandaag (25 februari) reageert SP-fractievoorzitter Eric van Kaathoven op het voorstel van PvdA-Statenlid Piet Wanrooij om gemeenten fors te vergroten: tot minstens 100.000 inwoners. Hieronder leest u het gehele ingezonden opiniestuk. In de krant staat een ingekorte versie.

In de Gelderlander van 22 februari doet PvdA statenlid Piet Wanrooij het onzalige voorstel om de Gelderse gemeenten te herindelen zodat er straks nog slechts gemeenten overblijven van 100.000 inwoners of meer. Dat betekent dat er slechts vier van de Gelderse gemeenten mogen blijven bestaan: Nijmegen, Apeldoorn, Arnhem en Ede. De andere 52 gemeenten moeten gaan herindelen en verdwijnen in de huidige vorm. Tenzij er zich onwaarschijnlijke geboortegolven voor gaan doen de komende tijd.
Eerst maar eens even stilstaan wat het betekent als de plannen van het PvdA-statenlid worden uitgevoerd. Want het is gemakkelijk gezegd dat gemeenten voortaan 100.000 inwoners moeten hebben maar het betekent wel dat de volgende gemeenten allemaal moeten verdwijnen: Aalten, Barneveld , Berkelland, Beuningen, Bronckhorst, Brummen, Buren, Culemborg, Doesburg, Doetinchem, Druten, Duiven, Elburg, Epe, Ermelo, Geldermalsen, Groesbeek, Harderwijk, Hattem, Heerde, Heumen ,Lingewaal, Lingewaard, Lochem, Maasdriel, Millingen aan de Rijn, Montferland, Neder-Betuwe, Neerijnen, Nijkerk, Nunspeet, Oldebroek, Oost Gelre, Oude Ijsselstreek, Overbetuwe, Putten, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Rozendaal, Scherpenzeel, Tiel, Ubbergen, Voorst, Wageningen, West Maas en Waal, Westervoort, Wijchen, Winterswijk, Zaltbommel, Zevenaar, Zutphen. Grote kans dat u in een van deze gemeenten woont en uw gemeente helemaal niet kwijt wilt.

In veel gevallen zal het dan zelfs om meerdere gemeenten gaan die moeten fuseren om aan de 100.000-norm van de PvdA te voldoen. Gelderland heeft ongeveer twee miljoen inwoners. Daarvan woont zo’n 1,4 miljoen buiten de vier grote steden. Dat betekent dat – om een schaalgrootte van 100.000 inwoners te bereiken – er nog hooguit 14 gemeenten naast de huidige vier grote steden overblijven. Dat worden in oppervlakte enorme kolossen, die drie tot vijf keer zo groot zijn als de huidige plattelandsgemeenten in Gelderland. Bronckhorst is met 28.000 hectare grondgebied en 44 kernen al een van de grootste fusiegemeenten van Nederland. Een fusie met Oost Gelre en Berkelland zorgt er dan voor dat een inwoner van Hummelo 22 kilometer moet rijden om zijn paspoort op te halen in het gemeentehuis dat in Borculo staat. En dan heb ik het nog niet eens over de afstanden tussen de kernen die nog veel groter kunnen zijn.

Ga eerst eens goed kijken wat de herindelingen uit het recente verleden op hebben geleverd voor je verder gaat op dat pad. De niet altijd even florissant verlopen herindelingen zijn trouwens kinderspel bij wat de PvdA nu voorstelt. Want terwijl het dogma dat schaalvergroting altijd beter werkt allang door de praktijk is ingehaald komt de PvdA met een plan voor een schaalvergroting die zijn weerga niet kent: een mammoetherindeling. En dat op basis van een arbitraire norm van 100.000 die volledig uit de lucht komt vallen.

Het gemeentehuis op meer afstand zetten en gedwongen herindelingen, zo haal je veel overhoop en het levert nauwelijks wat op. Sterker, de kosten zijn enorm. Al die megalomane nieuwe gemeentehuizen van de fusiegemeenten bijvoorbeeld die hebben ook hun prijskaartje. Het duurt jaren voordat de mensen zich een beetje thuis voelen bij de fusiegemeente en de politieke stammenstrijd tussen de oude gemeentes in menig gemeenteraad van een fusiegemeente komt de besluitvorming ook niet bepaald ten goede.

Hebben ze bij de PvdA nog niets geleerd van eerder funeste schaalvergrotingen in de zorg, de volkshuisvesting en in het onderwijs? Het is telkens hetzelfde verhaal. Steeds beter verdienende bestuurders die steeds verder van de mensen staan en grote fouten maken. De menselijke maat raakt zoek. Kandidaat-fractievoorzitter Martijn van Dam wil juist daarom, net als de SP al jaren, naar meer kleinschaligheid. Beetje jammer dat op dezelfde dag dat hij dat bekend maakte, de PvdA in Gelderland met het plan komt om de afstand nog veel meer te vergroten.

Wat dan wel?

Wat moet er dan wel gebeuren, nu terecht geconstateerd wordt dat veel taken leiden tot samenwerking tussen gemeenten zonder goede democratische controle? Ten eerste moet de landelijke overheid ophouden met allerlei dingen over de schutting te gooien naar gemeenten zonder voldoende geld mee te geven. Want dat gemeenten dat – zeker in een tijd waarin ze al gedwongen worden om te bezuinigen -niet bolwerken is natuurlijk logisch. Ten tweede kunnen die gemeenten die echt erg klein zijn en het niet redden, met fusieplannen van onderop komen. Die plannen kunnen per gebied verschillen en rekening houden met de cultureel-historisch gegroeide situatie. De bevolking bepaalt zelf wat een acceptabele schaal is. Pas als de bevolking zich in een referendum achter een herindeling schaart, kan die doorgaan. Als gemeenten echt te klein zijn zoals Millingen aan de Rijn dan komt die steun er wel. En als een gemeente als Rozendaal het wel voor elkaar krijgt om klein maar zelfstandig te blijven is dat ook prima.

Ten derde moeten taken beter verdeeld worden waarbij maatwerk geleverd moet worden. Niet alle taken hoeven of bij de gemeente of bij de provincie of het Rijk te liggen. Een taak als jeugdzorg kan prima in de grotere steden door de gemeente gedaan worden maar in de wat meer landelijke gemeenten door de provincie. En als die provincie te ver weg is, dan kun je die ene grote provincie Gelderland ook best vervangen door vier kleinere provincies op de schaal van regio’s maar dan wel met een rechtstreekse democratische controle die nu ontbreekt. Zo komt het bestuur dichterbij de mensen in plaats van verderaf.

Eric van Kaathoven, fractievoorzitter SP in provinciale staten van Gelderland